De verwachting is dat op den duur bedrijven zich duurzaam willen onderscheiden op hun eigen klimaatscore aan de hand van een milieufootprint in plaats van allemaal hetzelfde keurmerk. Voor zo’n stap naar milieufootprint is nog een weg te gaan, al wordt die weg korter als digitale registraties eenvoudiger worden. En door dezelfde verplichte rekenregels van de FloriPEFCR zijn milieufootprints ook betrouwbaarder met elkaar te vergelijken.
Als landen samen een aandeel van minimaal 51% van de markt vertegenwoordigen, mogen zij het initiatief nemen voor het opzetten van een Europese rekenstandaard voor duurzaamheid. Dit is de zogenoemde PEFCR (Product Environmental Footprint Category Rules). Die bevat een belangrijk controlemechaniek voor keurmerken: namelijk de methodiek voor het meten van duurzaamheid, zoals een footprintberekening. Als daar een standaard werkwijze uit komt, wordt het veel makkelijker keurmerken onderling te erkennen.
Binnen de land- en tuinbouw is de sierteeltketen ver gevorderd om de Europese richtlijnen voor footprintmeting te mogen vertalen naar de sierteeltpraktijk. Union Fleur, de internationale bloemenhandelassociatie, is initiatiefnemer met een Nederlands consortium met alle belangrijke partners/belangenbehartigers uit de keten. Niet onlogisch aangezien Nederland door zijn dominante positie in de internationale bloemenketen al snel een aandeel van 51% heeft.
De EU goedgekeurde FloriPEFCR is volgend jaar gereed met dan ook duidelijkheid over benodigde datavereisten (validatie) en vereiste methode (accreditatie). Dan is het receptenboek gereed op basis waarvan milieufootprints zijn te berekenen voor zowel bedekte als onbedekte sierteeltgewassen. „De rekenregels zorgen voor betrouwbare, vergelijkbare en verifieerbare uitkomsten en een gelijk speelveld”, aldus projectleider Roline Broekema, onderzoeker Sustainability Assessment bij Wageningen Economic Research.
Diverse gewassen getest
Representatieve productstudies zijn uitgevoerd in zes gewassen uit verschillende regio’s. Met deze bevindingen zijn de rekenregels in de eerste versie van de FloriPEFCR opgesteld. In ondersteunende studies (najaar 2021) zijn deze rekenregels getest op toepasbaarheid in nog eens drie snijbloemen en drie planten in verschillende regio’s: Alstroemeria, anjer, Agapanthus, Prunus, Camelia en Hydrangea. „De rekenregels bleken goed toepasbaar, maar er zijn enkele elementen geïdentificeerd die een betere uitleg in de PEFCR vragen, zoals de modellering van stikstof- en fosfaatemissies in de teelt en de modellering van verschillende momenten van opslag in de keten”, licht Broekema toe.
Claim voor footprints
Diverse consultants hebben al tools ontwikkeld op basis van de eerste versie van de FloriPEFCR. Jeroen Oudheusden, programmamanager bij Floriculture Sustainability Initiative (FSI), is blij met deze eenduidigheid: „Gelukkig geen wildwest, maar met elkaar te vergelijken en gevalideerde data-input. Moet ook wel, want EU-wetgeving is in de maak en die schrijft voor dat alleen volgens de EU-rekenregels voor footprints straks claims mogelijk zijn qua reductieprestatie en productclaims.”
De berekening van footprints vindt Oudheusden op kwekersniveau echt thuishoren bij de certificerende instanties als Global-GAP en MPS en minder bij consultants. Dan wordt met ingevoerde gegevens met een druk op de knop de prestatie bekend. „Investeringen van kwekers moeten gaan zitten in de reductie van CO2, niet in dure meetmethodieken. ”
Ook niet-direct-certificeerders kunnen prima footprintberekeningen uitvoeren, vindt Henri Potze, directeur van Greenhouse Marketeers. „We zijn als het ware net zo goed als een certificerende partij te beschouwen. Bij ons krijg je ook een certificaat. Alleen laten wij het certificeren aan derden over. Bewust trouwens om op kosten te besparen en onze klanten de keuzevrijheid te geven voor een certificerende instantie. Geaccrediteerde certificeerders wel te verstaan die onafhankelijk worden gecontroleerd, net zoals wij een geaccrediteerde consultant zijn voor footprintberekeningen.”
Samenwerkingsverbanden heeft Greenhouse Marketeers onder meer met GreenlinQdata en SGS die ofwel MPS certificeren of Global-GAP of beide.
Geen woud aan footprints
Het aantal keurmerken voor sierteeltgewassen is nog wel te overzien. Dat er meerdere keurmerken zijn, heeft ook te maken met de sectorstandaarden in productielanden die ook specifiek zijn ingericht op lokale teeltomstandigheden. Er is wel een enorme wildgroei aan milieulabels voor sierteeltgewassen. Kan de FloriPEFCR hieraan een eind maken?
De intentie van de Europese Commissie is om in het woud aan keurmerken meer duidelijkheid te bieden aan consumenten. Het is volgens Broekema even wachten op het Green Claims initiative en het Food Labelling Framework die vanuit Brussel daar de eerste richtlijnen gaan aangeven, en welke rol PEF daarin zal hebben. „Eenduidige, geaccrediteerde footprinttools met een gevalideerde uitkomst waarbij een footprintlogo op EU-niveau ondersteuning biedt, zou een goede route zijn”, geeft Arthij van der Veer, area manager bij MPS, aan.
Wat betreft de eenduidigheid van milieufootprints ten opzichte van milieukeurmerken voor consumenten is Potze meer uitgesproken: „De equivalenten/getallen die uit een footprintberekening op de diverse terreinen komen, zeggen zoveel meer dan een milieukeurmerk.”
Een milieukeurmerk of -footprint is voor Oudeheusden om het even: „Vanuit klimaatdoelen is de urgentie dat duurzame stappen worden gemaakt. Het gaat niet zozeer om het halen van milieucertificaat of -footprint, maar meer om de milieu-impact van een bedrijf en een product continu te verbeteren. Digitale registratie is daarbij belangrijk.”
Green deal
De Europese Greendeal komt eraan met een vloot aan extra duurzaamheidsrichtlijnen van bovenaf. Dat maakt standaardiseren volgens Oudheusden nog belangrijker: „Je ziet op meerdere plekken al marketingverhalen over ’carbon-neutral’ en dit soort claims de pers halen. Het wordt belangrijk om claims op de juiste basis te funderen, want anders wordt het schadelijk voor de sector en soms zelf greenwashing. Eerst gedegen meten, dan reduceren in meerdere cycli is het devies.”
Compensatie (offsetting) van CO2-emissie maakt binnen dePEFCR geen onderdeel uit van footprintberekeningen. Toch wordt telers die kans, buiten de footprintberekening, geboden om hun bedrijf het predicaat klimaatneutraal te bieden. De opinie van consumenten is volgens Van der Veer echter aan het kantelen van carbon insetting/supply chain insetting naar offsetting. Oftewel klimaatdoelen niet aan anderen over laten door er voor te betalen, maar op eigen kracht realiseren.
Naast Greenhouse Marketeers runt Potze het bedrijf Bamboo Village Uganda. Daarmee is CO2-uitstoot te compenseren met de aanplant van bamboo. Het zijn volgens hem totaal los van elkaar opererende bedrijven. „Bamboo Village Uganda is ontstaan uit mijn sociale betrokkenheid en uiteraard mijn inzet voor een beter milieu. Klanten kunnen er voor kiezen of niet. Even goede vrienden.”
Biologisch/gangbaar
De FloriPEFCR kan welllicht antwoord geven op prangende vragen als of biologisch duurzamer is dan gangbaar, seizoengebonden teelten duurzamer zijn dan jaarrondteelten en of lokaal geteeld product duurzamer is dan exportproduct. Voor Oudheusden is dit een relatief zinloze discussie: „Alle teeltwijzen en teeltlocaties hebben een eigen milieu- en sociale footprint die meegewogen gaat worden door retail, consument en wetgever. De gangbare teelt zal ook flink blijven verduurzamen en het zou mooi zijn als biologisch daarin een inspirerende voortrekkersrol kan blijven spelen. Maar ik heb nergens gezien dat volledig biologisch het doel is, noch haalbaar.”
Area manager Maik Mandemaker bij MPS meent dat milieufootprints de potentie in zich hebben om de mate van duurzaamheid op diverse terreinen te vergelijken; dus ook voor verschillende teeltwijzen. Daar is dan wel meer onderzoek voor nodig. Of het echter allemaal relevant is, daarover heeft hij net als Oudheusden zijn twijfels. „Belangrijker is vooral eens te starten met footprintberekeningen om te weten waar jouw bedrijf staat qua duurzaamheid en daarop eventueel te anticiperen.”
Achterhoede meekrijgen
Nagenoeg geen enkele sierteler twijfelt meer aan de noodzaak van verduurzamen, maar de weg ernaartoe verschilt enorm. Niets voor niets leidt verplichte certificering tot zoveel commotie. Laat de markt zijn werking doen, is de mening van veel kleinschalige kwekers. Royal FloraHolland probeert ze met persoonlijke begeleiding en €350 over de streep te halen om binnen een jaar een milieucertificaat te behalen. Als je de Facebookgroep ’Kwekers tegen VERPLICHTE certificering’ moet geloven zijn weinig kwekers daartoe bereid.
De veilingorganisatie is op dit moment zeker niet ontevreden over de start; de eerste aanmeldingen om op te gaan voor certificering zijn binnen. Tot eind september staat het aanbod en wordt de balans opgemaakt: Pas dan is volgens de veiling iets zinnigs te zeggen over de concrete voortgang die wordt geboekt.
Het blijft de vraag of eenduidige rekenregels via de FloriPEFCR de achterhoede straks sneller aanspoort te verduurzamen. Ze kan zich er wel beter mee onderscheiden.
Mandemaker denkt dat alleen met beter inzichtelijk maken en communiceren wat milieufootprints kunnen betekenen voor een duurzamere bedrijfsvoering, de achterhoede over de streep kan trekken. Potze deelt deze mening volledig.
Aan de slag
Het advies van Potze is om niet te wachten met een footprintberekening, ook al zit de FloriPEFCR-methode nog in de pilotfase. „Begin er nu al mee. Dan weet je waar je aan toe bent, voordat het moet. Hoe eerder je het werken met de FloriPEFCR onder de knie hebt, hoe beter. Je kunt het meetsysteem immers ook prima gebruiken om te sturen op je CO2-verbruik. Verkleinen van je footprint is een mes dat aan twee kanten snijdt. Het scheelt in de portemonnee en je wordt een extra aantrekkelijke partij om zaken mee te doen.”
Mooi vindt Willem Kemmers van Innoventuri dat footprintberekeningen meer en meer omarmd worden. Het heeft er aan bijgedragen dat verduurzamen als minder eng wordt ervaren. Het maakt immers ook duidelijk dat met verduurzamen van bedrijfsprocessen ook geld is te verdienen. Nu er overeenstemming is over de maatstaven van footprinting gaat het aantal footprintbedrijven alleen maar groeien. Bovendien verschaft een footprint een antwoord op allerlei aantijgingen van onder meer milieuorganisaties. Daarmee hoeven de sector en individuele ondernemers veel minder snel in de verdediging te schieten.”
