Bij gewasschade als gevolg van vandalisme, zoals recent een Gelderse kerstbomenkweker trof, is het zaak om zo snel als kan de aangedane schade vast te leggen en een dader op te sporen. Dat is een intensieve klus die veel extra tijd en geld kost. Dat tegen gewasschade door vandalisme verzekerd kan worden, is veelal niet bekend.
Gerrit, je moet even komen kijken. Je bomen zijn niet goed.” Nordmann-kweker Gerrit Brinkman kon het niet geloven toen een collega-kweker hem belde, maar het bleek wel waar. Bij 6.000 volgroeide bomen, klaar om gerooid te worden voor komende kerst, waren de toppen doorgeknipt. Later bleken er ook bomen te zijn vergiftigd. Deze zijn in de dagen na de ontdekking van de vernieling bruin gekleurd. Hierbij gaat het om zo’n 2.500 bomen.
Brinkman heeft kort nadat hij de vernieling had ontdekt, aangifte gedaan van vandalisme bij de politie. Inmiddels is om de dader of daders te achterhalen, ook een extern onderzoeksbureau ingeschakeld. „Verder hebben we Eurofins onderzoek laten doen naar de stoffen die zijn gebruikt en het gereedschap waarmee de toppen zijn afgeknipt. De uitkomsten daarvan zijn bekend en aan de politie doorgegeven als onderdeel van het dossier van onze aangifte. Verder hebben we na de ontdekking meteen vijftien extra camera’s rond het perceel gehangen, zodat we beelden hebben mocht het onverhoopt weer gebeuren op een dag.”
’Wie eist, bewijst’
De stappen zoals Brinkman deze beschrijft, klinken volgens John Steenbakkers als een goede manier van handelen. Als onafhankelijk taxateur heeft hij meerdere kwekers begeleid bij een proces nadat zij schade aan het gewas hadden opgelopen. Zodoende weet hij welke stappen er nodig zijn om gewasschade te verhalen.
Om iemand aansprakelijk te stellen voor vandalisme zijn een aantal zaken van groot belang, legt Steenbakkers uit. „In de eerste plaats moet er sprake zijn van een onrechtmatige daad, en er moet schade zijn geleden. Dat lijkt me in het geval van Brinkman allebei logischerwijs het geval. Vervolgens moet er één of meerdere verdachte(n) in beeld komen aan wie de schade kan worden toegerekend, en moet er worden aangetoond dat deze de schade heeft of hebben veroorzaakt. „In het geval dat dat niet kan worden aangetoond en een verdachte ontkent de schade te hebben aangericht, kun je ondanks gedane moeite niemand aansprakelijk stellen.”
Dit alles is te vatten in het principe ’wie eist, die bewijst’. Alleen stellen dat iemand schade aan je gewas heeft aangebracht, is niet genoeg. Dit moet ook worden aangetoond in het geval van vandalisme met getuigen of een onderzoek zoals Brinkman dat heeft laten doen. „Vandalisme zorgt voor een heel lang voortraject van zoeken en speuren. Het is echt een serieuze hoeveelheid extra tijd en werk die erin kan gaan zitten, naast de geleden schade”, stelt Steenbakkers.
Verder komt een rechtsbijstandverzekering kwekers die gewasschade leiden ten goede, aldus Steenbakkers. „Daarmee worden de proceskosten die je maakt gedekt, in ieder geval gedeeltelijk. Zo hoeft een onderzoek dan niet geheel op eigen kosten te worden uitgevoerd. Kosten heb je bij gewasschade al genoeg als kweker.”
’We gaan pieken’
Brinkman kan dat bevestigen. De schade aan zijn bomen schat hij op basis van verkoopafspraken die hij voor de bomen had gemaakt, op rond de €100.000. „En daarnaast komt er aanvullende schade, zoals de arbeidskosten van het rooien van de bomen, die bijna allemaal de versnipperaar in gaan.”
De vergiftigde bomen worden allemaal versnipperd, maar een deel van de bomen met afgeknipte toppen zijn toch verkocht. „Er is een bedrijf dat enkele honderden bomen met afgeknipte toppen heeft gekocht en gaat verkopen met de slogan ’Zonder toppen gaan we pieken.’” Daarnaast hebben de gemeenten Apeldoorn en Hilversum een deel van de vernielde bomen gekocht.
Zo wil de gedupeerde kweker er toch een positieve twist aan de situatie geven. „De voltallige schade komt namelijk op mijn schouders, want de bomen zijn niet verzekerd”, legt Brinkman uit. „Een weersverzekering hebben we niet, omdat kerstbomen tegen vrijwel alle omstandigheden bestand zijn. En tegen vandalisme zijn we ook niet verzekerd. Ik weet niet eens of dat überhaupt mogelijk is voor open teelten.”
Verzekeren is mogelijk
Daarin is Brinkman niet de enige. Ook Steenbakkers weet niet of vandalisme in open teelten te verzekeren is, en enkele kwekers bij wie eerder eens gewasschade werd aangericht evenmin. Bij adviesbureau Overbeeke, actief in Zeeland en West-Brabant, zegt teamleider zakelijke verzekeringen Remi van Oosten: „De gewasverzekeringen die bij ons bekend zijn, zijn allemaal weersverzekeringen. Bij open teelten is vandalisme bovendien erg lastig aan te tonen. Doordat deze niet binnen staan, zijn er geen sporen van braak, wat voor verzekeraars vaak een voorwaarde is om dekking te bieden voor vandalismeschade.”
Doorvragen bij enkele verzekeraars leert dat sommige van hen wel degelijk een verzekering aanbieden tegen gewasschade door vandalisme bij open teelten. Een vaste voorwaarde die hierbij terugkomt is dat de verzekering alleen schade dekt die is aangericht van 1 maart tot 1 december. Ook moeten planten of bomen op het verzekerde perceel staan, in pot of vollegrond. Na het rooien of verplaatsen van het perceel, geldt de verzekering tegen vandalisme niet meer.
Wat ’vandalisme’ precies inhoudt, wordt niet in de verzekeringsvoorwaarden genoemd. Wel wordt een definitie gegeven van ’molest’. Hiervan is sprake bij vernieling door zeer ernstige oorzaken, zoals oorlog of gewapend conflict. Bij zulk ’groot molest’ is het verzekeraars wettelijk niet eens toegestaan om uit te keren. Wel kunnen verzekeraars besluiten bij schade door klein molest, zoals (meerdaagse) rellen, wel uit te keren. Dit is echter niet verplicht, verzekeraars mogen ook besluiten bij geen enkele vorm van molest uit te keren.
Vandalisme aantonen
Leg schade vast met foto’s waarbij bij voorkeur iedere keer dezelfde planten worden gefotografeerd voorzien van label.
Leg alle acties en contactmomenten schriftelijk vast.
Bewaar namen en dergelijke van alle betrokkenen en getuigen.
Laat bij vergiftiging monsters nemen door een onafhankelijke partij.
Laat monsters van de beschadigde planten nemen, maar ook van onkruiden uit de perceelranden en van onbeschadigde planten elders op de kwekerij.
Ga na of het vermoedelijk al dan niet om middelen als glyfosaat of MCPA gaat. Deze moeten namelijk anders worden geanalyseerd in het lab dan andere onkruidmiddelen.
Bedenk dat je als verzekerde recht hebt op vrije advocatenkeuze.
.
Aansprakelijkheid
Zodra is vastgesteld wie de dader is van de aangerichte schade, kun je de schade op deze persoon verhalen. Het begrip ’schade’ kan hierbij breed worden gedefinieerd. Ook de arbeidskosten van het rooien van vernielde gewassen kan hieronder worden gerekend en verhaald op de dader. In twee gevallen kan een dader niet aansprakelijk worden gesteld. Ten eerste als de aanrichter van de schade verminderd of niet toerekeningsvatbaar wordt verklaard. Ook op daders jonger dan 14 jaar kan geen schade worden verhaald. In dat geval worden de ouders aansprakelijk gesteld.
Taxateur John Steenbakkers raadt aan om zo snel mogelijk nadat de schade is ontdekt een onafhankelijke analyse te laten maken van de aantallen vernielde gewassen en dit zwart op wit te laten zetten. „Je bent bij het opsporen van daders van vandalisme zomaar jaren verder voordat er iemand in het vizier is. Je wilt dan niet hoeven steggelen over zulke cijfers, met het ene woord tegen het andere.”
